Şuşa Bəyannaməsi: Qədim Dostluğun Yenidən Yüksəlişi

2021-ci il 15 iyun tarixində Azərbaycanın Şuşa şəhərində imzalanmış “Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyannaməsi” iki ölkə arasında mövcud olan dostluq və qardaşlıq münasibətlərini daha da gücləndirir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən imzalanmış bu bəyannamə, regional və beynəlxalq əhəmiyyət daşıyan mühüm sənəddir. Bəyannamə bir çox sahədə əməkdaşlığı və strateji tərəfdaşlığı dərinləşdirir, Azərbaycan və Türkiyə arasında tarixi, mədəni və iqtisadi əlaqələri yeni səviyyəyə yüksəldir.

Şuşa Bəyannaməsinin imzalanması, 2020-ci ildə baş vermiş və Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi ilə nəticələnən İkinci Qarabağ müharibəsinin ardından həyata keçirilib. Bu müharibə Ermənistan və Azərbaycan arasında uzun illər davam edən münaqişənin həllində dönüş nöqtəsi olmuşdur. Azərbaycan ordusu, 44 gün davam edən müharibə nəticəsində strateji əhəmiyyətə malik olan Şuşa şəhərini və digər əraziləri işğaldan azad etmişdir. Bu hərbi uğur Azərbaycan və Türkiyə arasındakı strateji tərəfdaşlığı daha da möhkəmləndirdi.

İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Türkiyə, Azərbaycanın yanında yer alaraq siyasi və mənəvi dəstək vermişdir. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və digər yüksək rütbəli rəsmilər, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etmək istiqamətində apardığı əməliyyatlara dəstəklərini ifadə etmişdirlər. Bu dəstək, iki ölkə arasındakı qardaşlıq və strateji tərəfdaşlığın daha da güclənməsinə səbəb olmuşdur.

Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqaz regionunda yeni geopolitik reallıqlar meydana gəldi. Azərbaycanın hərbi uğurları və ərazi bütövlüyünün bərpa olunması, bölgədəki güc balansını dəyişdirdi. Türkiyənin aktiv dəstəyi, onun bölgədəki təsirini artırdı və iki ölkə arasında müttəfiqlik münasibətlərinin daha da dərinləşməsinə zəmin yaratdı.

Şuşa Bəyannaməsi çərçivəsində, Azərbaycan və Türkiyə arasında hərbi təlimlərin və təcrübə mübadiləsinin keçirilməsi planlaşdırılır. Bu təlimlər, hər iki ölkənin ordularının bir-birilə yaxınlaşmasını, hərbi əməliyyatlarda birlikdə çalışma bacarığının artırılmasını və digər hərbi proseslər üzrə təcrübə mübadiləsini təmin edir. Hərbi təlimlər və təcrübə mübadiləsi, orduların hazırlığının artırılması və qarşılıqlı dəstəkləşmənin gücləndirilməsi məqsədilə əhəmiyyətli bir rola malikdir.

Şuşa Bəyannaməsi, Azərbaycan və Türkiyənin bölgedə sülh və sabitlik məsələlərinə həll tapmağa yönlənmiş iradələrinin ifadəsi olaraq qiymətləndirilir. Bu bəyannamə ilə iki ölkə, bölgedə qarşılaşılan münaqişələrin, əlavə təhlükələrin və destabilizasiya faktorlarının həllinə dəstək verməyi və regional ərazilərinin ərazi bütövlüyünün bərpasına dair mövqeylərini təsdiqləyirlər. Bölgədə sülh və sabitliyin təmin edilməsi, iqtisadi və sosial inkişafın qarşısını almaq, insan hüquqlarının və müstəqil iqtidarların müdafiəsi üçün əhəmiyyətli bir zəmin yaradır.

Bu sənəd  Azərbaycan və Türkiyə arasında iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsinə yönlənmiş iradəni təsdiqləyir. Bu bəyannamə, iki ölkə arasında ticarət, investisiya, enerji təchizatı, infrastruktur layihələri və digər iqtisadi sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsini nəzərdə tutur. İqtisadi əməkdaşlıq, Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlığın inkişafına və bölgədəki səmərəliliyin artırılmasına töhfə verir.

Şuşa Bəyannaməsi, enerji təchizatı və infrastruktur layihələri sahəsində Azərbaycan və Türkiyə arasında əməkdaşlığın dərinləşdirilməsini də nəzərdə tutur. Enerji layihələri, o cümlədən Trans-Anadolu Qaz Boru Xəttinin (TANAP) və Trans-Adriatik Qaz Boru Xəttinin (TAP) kimi layihələr, bu əməkdaşlığın nümunələridir. Bu layihələr, enerji təchizatının güvənliliyini təmin edir və iki ölkə arasında enerji əməkdaşlığının genişləndirilməsini təmin edir. Bu bəyannamə Azərbaycan və Türkiyənin beynəlxalq enerji siyasəti sahəsində də əməkdaşlığın genişləndirilməsini də nəzərdə tutur. İki ölkə, beynəlxalq enerji siyasəti platformalarında, qlobal enerji təhlükəsizliyi və səmərəliliyi üçün birgə fəaliyyət göstərir.

Bəyannamə ilə iki ölkə arasında təhsil institutlarının inkişafı və birləşməsi ilə bağlı iradələr ifadə olunur. Bu, təhsil institutlarının quruluş və idarəetmə strukturlarının bərpa edilməsini, təhsil keyfiyyətinin artırılmasını və beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasını təmin edir.

Nəticədə Bəyannamə Azərbaycan və Türkiyənin beynəlxalq inkişaf təşkilatları ilə əməkdaşlığının genişləndirilməsini nəzərdə tutulur. Bu, iki ölkə arasında beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmış təhsil və sair sahələrdə tərəfdaşlığın möhkəmləndirilməsini təmin edir.Bu bəyannamə ilə Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji əməkdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsi və bölgədə sülh, sabitlik və inkişafın təmin olunması üçün güclü bir zəmin yaradılır.

Hüseynov Əli,
YAP-ın fəalı