20 Noyabr, Azərbaycan xalqı üçün xüsusi və dərin mənası olan bir gündür. Bu gün, Ağdam şəhərinin Ermənistan işğalından azad edildiyi gündür və bu, həm də bir dövrün sona çatması, yeni bir başlanğıcın simvolu kimi qəbul olunur. Ağdam, Qarabağ regionunun ən əhəmiyyətli və tarixi şəhərlərindən biri olub, öz mədəni irsi, iqtisadiyyatı və strateji mövqeyi ilə Azərbaycan xalqı üçün çox önəmli bir yer tutmuşdur. Lakin 1993-cü ildən etibarən işğal altına düşən bu şəhər, 27 illik həsrət və mübarizədən sonra, 2020-ci ilin noyabrında azad edilmişdir. 20 Noyabr, Azərbaycanın tarixi mübarizəsinin və zəfərinin simvoluna çevrilmişdir.
Ağdam, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən və uzun illər boyu ölkənin iqtisadi və mədəni mərkəzlərindən biri olmuşdur. 19-cu əsrdə iqtisadiyyatının inkişafı ilə məşhurlaşan Ağdam, xüsusilə kənd təsərrüfatı və sənaye sahələrində böyük uğurlar əldə etmişdi. Ağdam həm də bir mədəniyyət mərkəzi kimi tanınırdı. Burada müxtəlif xalqların və mədəniyyətlərin izləri qalmış, şəhər bir çox tarixçi və alim tərəfindən tədqiq olunmuşdur.
XX əsrdə, xüsusilə Sovet dönəmində Ağdam şəhəri sənaye və ticarət baxımından əhəmiyyətli bir rol oynamışdır. Burada böyük fermer təsərrüfatları, emal müəssisələri və ticarət mərkəzləri fəaliyyət göstərirdi. Ağdam, həmçinin Azərbaycanın qədim mədəniyyət abidələri ilə zəngin olan bir şəhər idi. Xüsusilə Ağdam Cümə Məscidi, tarixi abidələr və digər mədəniyyət nümunələri şəhərin yüksək mədəni statusunu göstərirdi.
1993-cü ilin iyul ayında Ermənistanın silahlı qüvvələri Ağdamı işğal etdilər. Bu, Qarabağ münaqişəsinin ən faciəvi anlarından biri idi. İşğal nəticəsində şəhər böyük dağıntılara uğrayıb, həmçinin bir çox mədəni və tarixi abidələr məhv oldu. Ağdamın işğalı ilə yanaşı, bölgədəki əhalinin kütləvi şəkildə qaçqın düşməsi və humanitar fəlakət də baş verdi.
İşğal nəticəsində, Ağdamda yaşayan minlərlə insan öz evlərini tərk edərək Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinə sığınmaq məcburiyyətində qaldı. Şəhərin iqtisadiyyatı dayandı, mədəni irsi və tarixi abidələri ermənilər tərəfindən təhqir edildi və dağıdıldı. Ağdam, həmin dövrdə “Ruhsuz şəhər”ə çevrildi. Ancaq buna baxmayaraq, bu şəhərin azad ediləcəyi və bir gün yenidən qurulacağı ümidi heç vaxt itmədi.
20 Noyabr 2020-ci il, Azərbaycan tarixində dönüm nöqtələrindən biri oldu. 44 gün davam edən Vətən Müharibəsi nəticəsində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, Cəbrayıl, Füzuli və Zəngilanla yanaşı, Ağdamı da azad etdi. Bu, yalnız ərazi bütövlüyünün bərpası deyil, həm də Azərbaycan xalqının zəfərini simvolizə edən böyük bir hadisə idi. 27 illik işğaldan sonra Ağdamın azad edilməsi, həm Azərbaycan dövlətinin gücünü, həm də xalqının mübarizəsini ortaya qoydu. Bu, həm də ölkənin siyasi iradəsinin və hərbi qabiliyyətinin göstəricisi idi.
Şəhərin azad olunması ilə bağlı Azərbaycanın apardığı mübarizə həm daxili, həm də beynəlxalq aləmdə böyük bir diqqət çəkdi. Ağdamın azad edilməsi, yalnız Azərbaycan xalqı üçün deyil, bütün region üçün yeni bir perspektiv açdı. Şəhərin azad olunması ilə, Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində böyük bir dönüş baş verdi. Bu, həm də Ermənistanın işğalçı siyasətinə qarşı qəti bir zərbə oldu.
Ağdamın azad olunmasından sonra Azərbaycan hökuməti şəhərin bərpası və yenidən qurulması üçün böyük layihələrə start verdi. Şəhər ərazisinin infrastrukturu yenidən qurulmaqda, məktəblər, xəstəxanalar və digər sosial obyektlər bərpa edilməkdədir. Ağdam, həmçinin turizm və mədəniyyət sahəsində yeni bir mərkəzə çevrilmək məqsədilə müasir layihələrə ev sahibliyi edir. Şəhərdən keçən dəmir yolunun bərpası, yolların çəkilməsi və digər mühüm infrastruktur layihələri gələcəkdə Ağdamın iqtisadiyyatını canlandıracaq və əhalinin geri dönməsini təmin edəcəkdir.
Həmçinin, Ağdamın tarixi abidələri və mədəni irsi yenidən bərpa edilərək, şəhərin mədəni cəhətdən zəngin bir mərkəz halına gəlməsi məqsəd qoyulmuşdur. Bu, təkcə şəhərin bərpası deyil, eyni zamanda Azərbaycan mədəniyyətinin və tarixinin gələcək nəsillərə çatdırılması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
20 Noyabr, təkcə Ağdamın azad edilməsi günü deyil, həm də Azərbaycan xalqının zəfərini simvolizə edən bir gündür. Bu gün, həm də xalqımızın öz torpaqlarına qayıdışının və ərazi bütövlüyünün bərpasının rəmzidir. 20 Noyabr, həm də Azərbaycan xalqının gücünü, iradəsini və birliyini göstərən bir tarixdir. Bu gün, həm müharibənin həsrətini, həm də qələbənin sevincini yaşadığımız bir gündür.
20 Noyabr – Ağdam Şəhəri Günü, Azərbaycanın müasir tarixində parlaq bir səhifə açan, həm də xalqımızın mübarizəsinin və zəfərinin təcəssümüdür. Bu gün, yalnız bir şəhərin azad edilməsi deyil, həm də bütöv bir xalqın, dövlətin və millətin zəfəridir. Ağdamın bərpası və yenidən qurulması, Azərbaycanın gələcəyinə olan ümidin və inamın simvoludur. Bu, həm də Qarabağda sülhün və sabitliyin bərqərar olması üçün atılmış mühüm bir addımdır. Azərbaycanın bu mübarizəsi və zəfəri, dünya tarixində əbədi qalacaq və gələcək nəsillərə örnək olacaqdır.
Murad Zeynalov,
Yap-ın gənc fəalı
