Azərbaycan tarixində qadınların rolu çox mühüm və çoxşaxəli olub. Qadınlar yalnız ailə həyatı və ev işləri ilə bağlı deyil, həm də ölkənin ictimai, siyasi, mədəni və iqtisadi həyatında fəal iştirak ediblər. Azərbaycan tarixində qadınların yeri və rolu müxtəlif dövrlərdə fərqli olub, lakin ümumilikdə onların dövrün şəraitinə uyğun olaraq özlərini cəmiyyətin inkişafında göstərdikləri açıqlıq və şüurlu fəaliyyətləri ilə yadda qalıblar. Azərbaycanın qədim dövrlərində qadınların cəmiyyətdəki rolu olduqca yüksək olub. Antik dövrün əvvəlində, Azərbaycan ərazisində yaşayan xalqlar arasında qadınların mühüm sosial və dini funksiyaları olub. Məsələn, qədim Azərbaycan mədəniyyətində qadınlar həm ailə rəhbəri, həm də dini mərasimlərdə iştirak edən şəxs kimi tanınıb.
Orta əsrlərdə Azərbaycan ərazisində qadınların rolu bir qədər məhdudlaşsa da, bəzi dövrlərdə qadınlar ciddi ictimai fəaliyyətlə məşğul olublar. Məsələn, Nizami Gəncəvinin dövründə qadınlar yalnız ailə daxilində deyil, cəmiyyətin daha geniş sahələrində də müəyyən nüfuza sahib idilər.
Qarabağ müharibəsi zamanı qadınlar təkcə müharibə iştirakçıları kimi deyil, həm də ailə başçıları, cəmiyyətin rəhbərləri kimi çıxış ediblər. Xüsusilə, müstəqillik dövründə, 1990-cı illərdə qadınlar cəmiyyətdəki dəyişikliklərə uyum sağlamağa çalışıblar və daha geniş sosial rola sahib olmağa başlayıblar. Azərbaycanın XX əsrinin əvvəllərində qadınlar, xüsusən də milli oyanış və müstəqillik hərəkatları ilə paralel olaraq, daha çox hüquq və azadlıq uğrunda mübarizə aparıblar. Bu dövrdə qadınlar təhsildə, mədəniyyətdə və ictimai həyatda aktiv iştirak etməyə başladılar. Məsələn, Azərbaycanın ilk qadın hüquqşünası və fəlsəfə üzrə mütəxəssisi, həmçinin Azərbaycanın ilk qadın müəllimi olan “Firəngiz Xalıqova” kimi simalar bu dövrün qadın liderlərindən olub.
Azərbaycanın müasir dövründə qadınların rolu daha da önə çıxıb. Qadınlar artıq siyasətdə, iş dünyasında, təhsildə və mədəniyyətdə fəal rol oynayırlar. Azərbaycanda qadınların parlamentdə təmsil olunması, qadın sahibkarlarının artması, habelə bir çox sahələrdə qadınların karyera qurması, onların cəmiyyətdəki yerinin dəyişməsini göstərir. Eyni zamanda, Azərbaycan hökuməti və beynəlxalq təşkilatlar qadınların hüquqlarının qorunmasına dair müxtəlif qanunlar və proqramlar hazırlayaraq, gender bərabərliyinin təmin olunması istiqamətində bir çox addımlar atıblar. Bütün bu müsbət inkişaflar göstərir ki, Azərbaycan qadınları cəmiyyətin inkişafında mühüm rol oynayır. Qadınların sosial fəallığı, həm də qeyri-hökumət təşkilatlarında, yardım proqramlarında və digər sosial sahələrdə genişlənir.
Azərbaycanda qadın hüquqları üzrə çalışan müxtəlif təşkilatlar, qadınların qarşılaşdıqları sosial və hüquqi problemlərin həlli üçün fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycan tarixində qadınların rolu müxtəlif dövrlərdə dəyişsə də, onların əhəmiyyəti və töhfələri heç vaxt azalmamışdır. Qadınlar yalnız ailə həyatını deyil, həm də ölkənin siyasi, sosial və iqtisadi həyatını formalaşdıran əsas şəxslərdən biri olublar və bu rol günümüzdə də davam etməkdədir.
Mətanət Cəfərova,
YAP-ın fəalı
