22 İyul Mətbuat Günü, Azərbaycan mətbuatının yaranmasının və inkişafının qeyd edildiyi xüsusi bir gündür. Bu gün, ilk Azərbaycan qəzetinin nəşr olunduğu 1875-ci ili xatırladır. Həsən bəy Zərdabi tərəfindən təsis edilmiş “Əkinçi” qəzeti, Azərbaycan xalqının informasiya ilə təmin olunması və maariflənməsi sahəsində əhəmiyyətli rol oynamışdır.
Həsən bəy Zərdabi, Azərbaycan mətbuatının banisi olaraq, jurnalistikanın ölkədəki inkişafının əsasını qoymuşdur. “Əkinçi” qəzeti, sadə xalqın dilində yazılmış məqalələrlə maariflənmə və milli şüurun inkişafına xidmət edirdi. Qəzetin səhifələrində kənd təsərrüfatı, təhsil, səhiyyə və digər sahələrə dair məqalələr yayımlanırdı. Zərdabi, həmçinin qəzet vasitəsilə cəmiyyətin problemlərini işıqlandırmağa və onların həll yollarını göstərməyə çalışırdı.
“Əkinçi” qəzeti ilə başlayan mətbuat ənənəsi, sonrakı dövrlərdə müxtəlif qəzet və jurnalların yaranmasına səbəb oldu. “Ziya”, “Kəşkül”, “Molla Nəsrəddin” kimi nəşrlər, Azərbaycan mətbuatının inkişafında mühüm rol oynamışdır. Xüsusən də, “Molla Nəsrəddin” jurnalı satirik üslubda yazıları ilə dövrünün sosial və siyasi problemlərini kəskin tənqid edirdi.
1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə mətbuatın azadlığı və müxtəlifliyi daha da artdı. Bu dövrdə müxtəlif siyasi partiyalar və təşkilatlar öz qəzetlərini nəşr etməyə başladılar. “Azərbaycan”, “İstiqlal”, “Hümmət” kimi qəzetlər milli ideyaların yayılmasında və maariflənmədə böyük rol oynadılar.
Sovet hakimiyyəti dövründə mətbuat dövlətin ideoloji təbliğat vasitəsinə çevrildi. Senzura və nəzarət mətbuatın azad fəaliyyətinə ciddi maneələr törədirdi. Lakin bu dövrdə də jurnalistlər bəzi məhdudiyyətlər daxilində cəmiyyətin maariflənməsi üçün çalışırdılar. “Kommunist”, “Bakı”, “Azərbaycan” kimi qəzetlər sovet ideologiyasını yaymaqla yanaşı, yerli xəbərlərə də yer ayırırdı.
1991-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra mətbuat azadlığı yenidən bərqərar oldu. Müstəqillik dövründə mətbuat sahəsində yeni qanunlar qəbul edildi və senzura aradan qaldırıldı. Bu dövrdə müxtəlif siyasi, iqtisadi və mədəni mövzuları işıqlandıran qəzet və jurnallar nəşr olunmağa başladı. İnternetin yayılması ilə onlayn media da sürətlə inkişaf etdi. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1998-ci ildə Azərbaycan Respublikasında senzura ləğv edildi. Bu addım, mətbuat azadlığının təmin edilməsi və jurnalistlərin sərbəst fəaliyyət göstərməsi üçün mühüm bir addım oldu. Eyni zamanda, mətbuatın hüquqi bazasının təkmilləşdirilməsi üçün bir sıra qanunvericilik aktları qəbul edildi. 1999-cu ildə “Kütləvi İnformasiya Vasitələri haqqında” qanun qəbul olundu ki, bu qanun mətbuatın hüquqi statusunu müəyyənləşdirdi və jurnalistlərin hüquqlarını qorumaq məqsədi daşıyırdı.
Heydər Əliyev, Azərbaycan jurnalistikasının inkişafında əvəzsiz rol oynamış bir liderdir. Onun həyata keçirdiyi islahatlar və verdiyi dəstək, mətbuatın azad və müstəqil fəaliyyət göstərməsi üçün geniş imkanlar yaratmışdır. Bu gün Azərbaycan mətbuatı, Heydər Əliyevin qoyduğu möhkəm təməllər üzərində inkişaf edir və cəmiyyətin maariflənməsi, demokratik dəyərlərin qorunması istiqamətində mühüm rol oynayır.
Müasir dövrdə Azərbaycan mətbuatı yeni texnologiyaların tətbiqi ilə daha da inkişaf edir. Sosial media platformalarının yaranması ilə jurnalistlər daha geniş auditoriyaya çatmaq imkanı əldə edirlər. Bu platformalar vasitəsilə xəbərlər sürətlə yayılır və cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri tərəfindən müzakirə edilir.
İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı
